ارزش ادبی شکسپیر

[masum 2]

شکسپیر در حقیقت شاعر انسانیت و نقاش خصایل خوب و بد انسانی است .

نمایشنامه های تاریخی او به وقایع بی روح و کهنه، روح تازه ای می بخشند و

شخصیتهای ادوار مختلف تاریخ را با طرز فکر و عادات و خصوصیات هر دوره برای

خواننده و بیننده مجسم می سازند . قدرت او در تلفیق و ترکیب صحنه های

واقعی پراکنده ، به صورت یک جریان واحد و مربوط به همه حاکی از زبردستی بی

نظیر او در فن نمایش است. نمونه این هنر را می توان در تشریح دوره نفرت

انگیز سلطنت "جان" یا کناره گیری "ریچارد دوم" یا مصیبتهای "هانری چهارم"

یافت.

هنر او در مجسم ساختن صحنه های غم انگیز و خنده آور به اوجی می رسد که بی

سابقه است . او قادر است تماشاچی را بی اختیار به خنده وادارد یا اشکهای

تأثر او را سرازیر سازد. بازیگرانی از قبیل "فالستاف" و "گوبو" و دلقکهای

نمایشنامه های مختلف او نمونه های جالبی از این قدرت ابداع می باشند. در

صحنه های درام کمتر وقایع در ادبيات مانند مرگ کلئوپاترا، مرگ رومئو و

ژولیت و خفه شدن دزدمونا بدست اتللو و برخی از صحنه های مکبث یا رفتار

دختران "لیرشاه" نسبت به پدر خود یافت می شود.

در اغلب نمایشنامه های شکسپیر پریان و ارواح و جادوگران نقش فراوانی به

عهده دارند که نمونه آن " اوبرون" و " پک"، روح قیصر، روح پدر هملت، و سه

خواهر جادوگر در مکبث می باشند.

در نتیجه می توان گفت که نمایشنامه های او از لحاظ تنوع موضوع ، غنی بودن

لغت ، طرز تشریح وقایع و وحدت هدف و نتیجه، کم نظیر است و اگر چه در هر

نمایشنامه وقایع متعددی مانند رشته های رنگارنگ ، به هم بافته شده ، ولی

همه آنها جنبه تزئیناتی دارد که در عین حال به این قالی بزرگ ادبی جلوه و

شکوه خاصی بخشیده به طوری که سادگی ، پیوستگی و وحدت زمینه اصلی آن را از

بین نمی برد و از لطف و تناسب آن نمی کاهد.

صحنه تئاتر دوره شکسپیر شکوه ، جلال ، ابزار و وسایل تماشاخانه امروزی را

نداشت و به صورت سکویی باز و ساده ساخته شده بود ، که بازیگران با البسه

خود و بدون هیچ گونه دکور روی آن بازی می کردند و در نتیجه درک بسیاری از

تغییرات صحنه و مفهوم حقیقی به عهده تماشاچی گذاشته می شد . تعجب این

است که با وجود فقدان این وسایل نمایشنامه های شکسپیر آن ارزش واقعی خود

را از کف نداده و هنوز مورد پسند بسیاری از مردم قرار می گیرد . البته در

تماشاخانه های امروزی و فیلمهایی که بر مبنای این نمایشنامه ها تهیه می

شود ، دخل و تصرف زیادی در وضع صحنه ها به عمل می آید ، تا بیننده و

شنونده به آسانی بتوانند پیوستگی وقایع یا تغییرات صحنه را درک کند، همین

نکته گواه بر این است که بینندگان تئاتر عهد شکسپیر تا چه حد به هنر و

نمایشنامه علاقه داشتند ، که بدون وجود تسهیلات امروزی حداکثر لذت را از

آثار او می بردند.

هنر شکسپیر در نمایشنامه نویسی تنها از لحاظ توجه کامل به وضع صحنه و

تغییرات لازم نیست؛ بلکه او همانند یک روانشناس واقعی می داند که چطور

صحنه های غم انگیز را با صحنه های کمدی تلفیق کند ، تا جنبه های مختلف

حواس پنجگانه را اقناع نماید و با ایجاد اوضاع متضاد، احساس معین یا نکته

مخصوص را تاکید کند و از شدت عمل و پیمودن راه افراط خودداری نماید .

نمونه این هنر را می توان مخصوصاً در نمایشنامه های غم انگیز او یافت . در

نمایشنامه مکبث موقعی که احساسات شخصی به علت خیانت حیوانی مکبث و همسرش

به اوج شدت خود رسیده صحنه شوخی های مستانه و حماقت دربان آغاز می شود ،

تا بیننده را بخنداند و به او بار دیگر آرامش خاطر ببخشد که بتواند به

نتایج جنایت در صحنه های بعدی توجه و تعمق کند . در نمایشنامه هملت موضوع داستان

در حقیقت متعلق به تمام ادوار زندگی است و جنبه یک تحقیق روانی را دارد

که چطور شخصی در زندگی دچار شک و تردید می شود و تاثیر آن چیست.

در تمام موارد شکسپیر ناچار بود متکی به قدرت و قوت موضوع داستان و طرز

تشریح آن باشد و در زمان حاضر هم ، هر هنرپیشه انگلیسی که آرزو دارد به

اوج شهرت هنر خود برسد ، سعی می کند اول شهرتی به عنوان بازیگر نمایشنامه

های شکسپیر پیدا کند . چون تنها آهنگ ، بیان ، حرکت و فصاحت اوست که می

تواند در تماشاچی تأثیر داشته باشد، نه تزئینات و زمینه های کمکی و وسایل

که در عین حالی که برای مجسم ساختن صحنه ضروری است؛ مانع از این است که

هنر پيشه بتواند نبوغ و هنر خود را به حد کمال عرضه بدارد.

هدف شاعر بحث در اخلاقیات نیست ، بلکه انگیزه ای وسیع تر از ترویج یک مكتب

، عقیده یا نکته اخلاقی دارد . کوشش نویسنده نمایشنامه در این است که به

جای ترشیح افکار یا خصایص معین جنبه های مختلف زندگی واقعی را ترسیم کند که

مربوط به مکان یا زمان یا شرایط معینی باشد و یا واکنش افرادی را که از

لحاظ فکری، احساساتی، بدنی یا روحی با هم متفاوت می باشند ، ولی گردش زمانه

آنها را در یک جا جمع کرده است نسبت به یکدیگر مجسم سازد . بنابراین

نمایشنامه نویس باید مفهوم زندگی را درک کرده و با انواع مردمی که در نقاط

مختلف دنیا دیده می شوند ، آشنا شده باشد . یعنی در حقیقت قدرت مشاهده و

قوه تشخیص او در مورد خصوصیات اخلاقی افراد به مقدار حداکثر، تقویت شده

باشد و در نمایشنامه خود این افراد را تحت شرایط معینی که ساخته و پرورده

فکر خود او است قرار دهد ، تا نتیجه معینی بدست آورد . در این صورت این

افراد باید تا حدی حقیقی و واقعی جلوه گر شوند، که تصور نشود آنها عروسک

هایی در دست نويسنده بودند که به این سو و آن سو کشانده شدند . قهرمان

داستان باید حقیقتاً صورت قهرمان را پیدا کند و شیاد به شکل شیاد، دلقك

واقعاً خنده آور گردد ، فیلسوف خود را فیلسوف نشان دهد و زنان داستان خصلت

زنان را مجسم سازند.

اگر نویسنده نمایشنامه زیاد از حد در اعمال و طرز فکر بازیگران ساخته دست

خویش مداخله کند ، فاصله زیادی بین افراد حقیقی و بازیگران داستان بوجود

می آورد ، که دیگر نمی توان حقیقت وجود آنها را باور کرد.

شکسپیر در این مورد خود را قاضی بی طرفی نشان می داد و شخصیتهای داستان را

به حال خود می گذاشت تا حقیقت درونی خود را نشان دهند . به همین جهت نمی

توان به آسانی درک کرد که فلسفه و نظریه شکسپیر درباره زندگی چیست.

افکار و عقایدی که شخصیتهای نمایشنامه های شکسپیر ابراز می دارند ، به

قدری متنوع و در بسیاری از موارد متضاد است که باید آن را متعلق به خود

آنها دانست و نمی توان گفت همه آنها نماینده افکار شکسپیر است؛ چون دلیل

برتری یک نویسنده این است که خود را به انواع نظریه ها مسلط سازد به طوری

که نتوان او را به صورت معین و مشخص شناخت.

فرد معمولی برای صحبت های عادی احتیاج به دو یا سه هزار لغت دارد و برخی

از مردم هم در حد کمتر از دو هزار کلمه بکار می برند . "میلتون" شاعر

معروف انگلیسی که از نوابغ محسوب می شود ، در حدود هشت هزار لغت به کار

برده ، ولی در آثار شکسپیر در حدود بیست و یک هزار لغت دیده می شود . به

همین جهت مطالعه متون اصلی او به زبان انگليسي ، خالی از اشکال نیست و نه

تنها احتیاج به فرهنگ جامعی دارد ، بلکه در بسیاری از موارد توضیحات

نقادان و محققین این درام نویس، ضروری است و گذشته از آن قوه حدس و تشخیص

خواننده این درام نویس ضروری است و خواننده پس از آشنایی کافی به آثار او

درک مطالب بغرنج ، که اکثراً در قالبی بسیار موجز به رشته تحریر درآمده ،

را آسانتر می سازد.

[atefeh 0]

مرسی جالب بود برام.