جدول تناوبی عناصر

[ircfc 285]

اسکاندیم

Sc اسكانديم

از نام منطقه اسكانديا در اسكانديناوي، محلي كه در آن كشف شد.

نشانه شيميايي: Sc

عدد اتمي: 21

جرم اتمي نسبي : 96/44

ظرفيت : 3

نوع عنصر: واسطه

گروه : واسطه دوره : 4

چگالي نسبي: 99/2

نقطه ذوب: (F °2802) C °1539

نقطه جوش: (F °5130) C ° 2832

ايزوتوپ ها : فراوان ترين آن‌ها Sc45 مي‌باشد.

آلوتروپ ها : ناشناخته

اسكانديم عنصر واسطه فلزي نرم و سفيد- نقره اي رنگ است كه در گروه سري لانتانيدها قرار دارد، البته از لانتانيدها محسوب نمي شود. تركيب هاي شامل اين عنصر گسترده و فراوانند. يكي از عناصري است كه در سال 1860 توسط دميتري مندليف پيش بيني شده بود، وي نام «اكابور» را براي آن برگزيد. اين عنصر را فيزيك دان سوئدي، لارس نيلسون (1899-1840)، در سال 1879 با جداسازي از اكسيد آن كشف كرد. كاني اصلي آن تورتويتيت مي باشد. تاكنون كاربردهاي تجاري زيادي نداشته است. در پزشكي به عنوان ماده ردياب راديواكتيو استفاده مي شود و گاهي يكي از مواد متشكله باتري هاي قابل شارژ قليايي نيكل مي‌باشد. احتمال مي‌رود كه در آينده كاربردهاي گوناگون ديگري نيز بيابد، زيرا با داشتن نقطه ذوب بسيار بالاتري از آلومينيم، تقريباً به همان اندازه نيز سبك است.

[ircfc 285]

ساماریم

Sm ساماريم

از سامارسكيت، نام كاني كه به دست مهندس روسي، سامارسكي، كشف شد.

نشانه شيميايي: Sm

عدد اتمي: 62

جرم اتمي نسبي : 35/105

ظرفيت : 2 و 3

نوع عنصر: واسطه، خاكي كمياب، سري لانتانيدها

گروه : واسطه دوره : 6

چگالي نسبي: 52/7

نقطه ذوب: (F °1962) C °1072

نقطه جوش: (F °3256) C ° 1791

ايزوتوپ ها : فراوان ترين آن‌ها Sm152 مي‌باشد.

آلوتروپ ها : ناشناخته

ساماريم يك عنصر خاكي كمياب، سخت، شكننده و خاكستري- سفيد از سري لانتانيدها مي‌باشد. در طبيعت از توزيع گسترده‌اي برخوردار است، اما مقادير كارآمد آن از لحاظ تجاري در كاني هاي منازيت و بستنازيت يافت مي شود. در سال 1879 توسط شيمي دان فرانسوي، لوكوك دوبواسبودران كشف شد. وي اين عنصر را به كمك طيف نمايي نمونه اي از كاني سامارسكيت كه نام اين عنصر از آن گرفته شده، شناسايي كرد. اين عنصر چند كاربرد تجاري دارد. در صنعت به صورت كاتاليزگر براي واكنش هاي شيميايي خاص به كار مي رود. همچنين در لامپ هاي قوسي كربني و به عنوان كند ساز در رآكتورهاي هسته‌اي كاربرد دارد. از بلورهاي فلوئوريد كلسيم كه ساماريم به آن ها افزوده شده باشد در ليزرهاي فوق‌العاده قدرتمند كه قادر به برش فلزات هستند استفاده مي شود. آلياژهاي ساماريم و كبالت، آهن رباهاي دائمي بسيار قوي به حساب مي آيند.

[ircfc 285]

رادرفوردیم

Rf رادرفورديم

از نام فيزيك دان نيوزيلندي الاصل، رادرفورد

نشانه شيميايي: Rf

عدد اتمي: 104

جرم اتمي نسبي : 261

ظرفيت : ناشناخته

نوع عنصر: واسطه، خاكي كمياب،سري فرااكتنيدها

گروه : واسطه دوره : 7

چگالي نسبي: ناشناخته

نقطه ذوب: ناشناخته

نقطه جوش: ناشناخته

ايزوتوپ ها : پايدارترين آن ها Rf257 (نيمه عمر 4/3 ثانيه) مي‌باشد.

آلوتروپ ها : ناشناخته

امروزه به عنصر 104 رادرفورديم گفته مي‌شود، گرچه قبلاً اين نام براي عنصر 106 (سيبورگيم) انتخاب شده بود. اتحاد جماهير شوروي ادعا داشت كه اين عنصر را كشف كرده و در سال 1969 نام «كورچاتفيم» را براي آن برگزيد. بعدها در سال 1974 كشمكش بين ايالات متحده و شوروي كه نام «دابنيم» (عنصر 105 امروزي) را براي آن برگزيده بود باعث شد كه آيوپاك نام موقت «آننيلكواديم» را روي اين عنصر بگذارد. اين عنصر بالاخره نام امروزي اش را در سال 1994 كه وجود آن با قاطعيت اثبات شد به دست آورد. به صورت مصنوعي از بمباران كاليفورنيم-249 با هسته هاي كربن -12 توليد شد. رادرفورديم تنها در مقادير ناچيز چند اتمي و براي لحظاتي كوتاه وجود داشته است.

[ircfc 285]

روتنیم

Ru روتنيم

از روتنيا، منطقه اي در اروپاي شرقي كه در آنجا كشف شد.

نشانه شيميايي: Ru

عدد اتمي: 44

جرم اتمي نسبي : 07/101

ظرفيت : 8 ، 6 ، 4 ، 3

نوع عنصر: واسطه

گروه : واسطه دوره : 5

چگالي نسبي: 41/12

نقطه ذوب: (F °4190) C °2310

نقطه جوش: (F °7052) C ° 3900

ايزوتوپ ها : فراوان ترين آن‌ها Ru102 مي‌باشد.

آلوتروپ ها : ناشناخته

روتنيم يك عنصر سخت و شكننده واسطه با ظاهر فلزي سفيد- نقرهي اي رنگ مي باشد. به خاطر مقاومت ويژه اي كه در برابر خوردگي و از جلا افتادن نشان مي دهد يكي از فلزهاي «گروه پلاتين» محسوب مي‌گردد. به صورت آزاد در كاني هاي پلاتين و در آلياژ طبيعي اسميريديم يافت مي‌شود. روتنيم در سال 1827 توسط دانشمنداني از منطقه روتنيا كه امروزه بخشي از اوكراين است كشف شد. نمونه خالص آن در سال 1844 توسط شيمي دان آلماني، آيلهات ميچرليش (1863-1794) به دست آمد. با عناصر فلزي ديگر آلياژ مي شود و سختي و مقاومت حرارتي آن ها را براي كاربردهايي افزايش مي‌دهد. در برخي فرايندهاي شيميايي خاص نيز نقش كاتاليزگر را ايفا مي‌كند. از تركيب‌هاي آن به صورت پودر رنگ در شيشه و لعاب هاي شيشه‌اي استفاده مي شود.

[ircfc 285]

روبیدیم

Rb روبيديم

از واژه لاتين rubidis به معناي «سرخ تيره» به خاطر طيف آن

نشانه شيميايي: Rb

عدد اتمي: 37

جرم اتمي نسبي : 47/85

ظرفيت : 1

نوع عنصر: فلز ، قليايي

گروه : I دوره : 5

چگالي نسبي: 53/1

نقطه ذوب: (F °102) C °89/38

نقطه جوش: (F °1270) C ° 688

ايزوتوپ ها : فراوان ترين آن‌ها Rb85 مي‌باشد، Rb87 نيز ايزوتوپ راديواكتيو آن مي‌باشد.

آلوتروپ ها : ناشناخته

روبيديم يك عنصر فلزي قليايي است. اين عنصر نرم، سفيد- نقره اي و بسيار سبك است. در آب فرو مي‌رود، اما مانند سديم فوق العاده فعال است و هيدروكسيد خود را به وجود مي‌آورد. همچنين به سرعت در هوا اكسيد مي‌شود. اين عنصر در سال 1861 توسط شيمي دانان آلماني، روبرت بونزن و گوستاو كرشهف (1887-1824) كشف شد. روديم از راه طيف نمايي شناسايي شد و نام آن به دو نوار سرخ برجسته در طيف آن اشاره مي‌كند. در چشم هاي الكترونيكي و انواع شيشه به كار مي‌رود. سابقاً در دريچه‌هاي الكتريكي استفاده مي‌شد. روبيديم به صورت طبيعي مقدار ثابتي از ايزوتوپ راديواكتيو خود Rb87، را در بر مي گيرد. اين ايزوتوپ با فروپاشي به ايزوتوپ استرانسيم، Sr87 تبديل مي‌شود. يك شيوه قدمت گذاري كاني به نام قدمت گذاري روبيديم- استرانسيم بر پايه مدت زمان اين فروپاشي راديواكتيو استوار است.

[ircfc 285]

رودیم

Rh روديم

از واژه يوناني rhodon به معناي گل سرخ

نشانه شيميايي: Rh

عدد اتمي: 45

جرم اتمي نسبي : 905/102

ظرفيت : 3

نوع عنصر: واسطه

گروه : واسطه دوره : 5

چگالي نسبي: 4/12

نقطه ذوب: (F °3571) C °1966

نقطه جوش: (F °6741) C ° 3727

ايزوتوپ ها : فراوان ترين آن‌ها Rh103 مي‌باشد.

آلوتروپ ها : ناشناخته

روديم عنصر واسطه فلزي و به رنگ سفيد- نقره اي است. نام اين عنصر از رنگ صورتي تركيب‌هاي آن ريشه مي‌گيرد. اين عنصر بسيار سخت است و اگر با عناصر پلاتين و پالاديم آلياژ استحكام آن ها را بالا مي برد. به پلاتين شباهت دارد و خواصي چون مقاومت در برابر از جلا افتادن و خوردگي را از خود نشان مي دهد. روديم در سال 1803 به دست دانشمند انگليسي ويليام ولستون كشف شد. نمونه خالص آن از شكستن اسميريديم كه آلياژ طبيعي فلزهاي «گروه پلاتين» است به دست آمد. روديم در ابزارهاي جواهرسازي، آبكاري و در ترموكوپل ها به كار مي‌رود. در مقياس تجاري از پس مانده هاي كاني‌هاي نيكل به وسيله الكتروليز لجن هاي تصفيه شده كه داراي رسوب صورتي رنگ هستند جدا مي شود.

[ircfc 285]

رنیم

Re رنيم

از واژه لاتين Rhenus به معناي راين كه رودي در آلمان است.

نشانه شيميايي: Re

عدد اتمي: 75

جرم اتمي نسبي : 2/186

ظرفيت : 7 ، 4 ،‌1

نوع عنصر: واسطه

گروه : واسطه دوره : 6

چگالي نسبي: 21

نقطه ذوب: (F °5756) C °3180

نقطه جوش: (F °10160) C ° 5627

ايزوتوپ ها : فراوان ترين آن‌ها Re187 مي‌باشد.

آلوتروپ ها : ناشناخته

رنيم يك عنصر واسطه فلزي بسيار سنگين مي‌باشد. اين نصر ماده‌اي سفيد- نقره اي است كه نقطه دوب بسيار بالايي دارد و از اين نظر در بين تمام عناصر در رتبه دوم قرار دارد. همين ويژگي آن را براي آلياژ شدن با عناصر فلزي ديگر براي كاربردهاي تخصصي مناسب مي سازد. اين عنصر در سال 1925 توسط شيمي دانان آلماني به نام هاي والتر نوداك (1960-1893)، ابدا تاكه (متولد 1896) نام رود اصلي زادگاهش، راين، را براي اين عنصر برگزيد. از نظر خواص شيميايي به منگنز شبيه است و در طبيعت در مقياس تجاري از دومي به دست مي آيد، يافت مي شود اگرچه نهمين عنصر كمياب محسوب مي‌گردد. از اْلياژهاي آن در ترموكوپل ها و كنتاكت هاي الكتريكي كه حرارت بالاي آن ها هر عنصر ديگري را ذوب مي كند، استفاده مي شود.

[ircfc 285]

رادون

Rn رادون

در زبان لاتين به معناي «گاز پرتويي» مي‌باشد.

نشانه شيميايي: Rn

عدد اتمي: 86

جرم اتمي نسبي : 222

ظرفيت : 0

نوع عنصر: نافلز، گازي

گروه : O دوره : 6

چگالي نسبي: 73/9

نقطه ذوب: (F °8/95-) C °71-

نقطه جوش: (F °24/79-) C ° 8/61-

ايزوتوپ ها : پايدارترين آن ها Rn222 (نيمه عمر 82/3 روز) مي‌باشد.

آلوتروپ ها : ندارد

رادون يك عنصر راديواكتيو، نافلز و گازي مي‌باشد. بي رنگ و بي بو است و در گروه گازهاي نجيب قرار دارد. 20 ايزوتوپ آن شناسايي شده‌اند كه سه تاي آن ها به مقدار كم در جو يافت مي‌شوند. اين ايزوتوپ ها ذرات آلفا از خود گسيل مي‌دهند، اما به مقدار بسيار كم، مگر اينكه متراكم شده باشند. اين عنصر در سال 1899 به دست ارنست رادرفورد (1937-1871) كشف شد. وي نام آن را «تورون» نهاد، گرچه وي در حقيقت ايزوتوپ Rn220 (نيمه عمر 5/54 ثانيه) را يافته بود. فريدريش دورن (1916-1848) نيز همان ايزوتوپ را در سال 1900 كشف كرد، اما سر ويليام رمزي و ويتلوگري (1958-1877) در سال 1908 موفق به جداسازي آن شدند. اين دانشمندان قبل از آنكه نام «رادون» در سال 1920 روي اين عنصر نهاده شود نام «نيتون» را براي آن انتخاب كرده بودند. راون محصول فروپاشي توريم استف در حالي كه ايزوتوپ هاي آن محصول فروپاشي راديم هستند. در بين گازهاي شناخته شده از همه متراكم‌تر است. در هوا و آب رودها به خاطر فروپاشي رسوب هاي راديواكتيو يافت مي شود.

اگرچه راون يك گاز نجيب يا بي اثر است. اما كاملاً غيرفعال نيست و با فلوتور تركيب هايي را شكل مي دهد. همچون عنصر مادر خود يعني راديم، كه رادون محصول فروپاشي آن است، اصلي ترين كاربرد تجاري آن در پرتو درماني سرطان ها است. اگر چه استفاده از كبالت -60 كه به صورت مصنوعي توليد مي‌شود و ارزان تر و داراي عمر كمتري است متداول تر مي باشد.

[ircfc 285]

رادیم

Ra راديم

از واژه لايتن radius به معناي پرتو

نشانه شيميايي: Ra

عدد اتمي: 88

جرم اتمي نسبي : 226

ظرفيت : 2

نوع عنصر: فلز، قليايي خاكي، راديواكتيو

گروه : II دوره : 7

چگالي نسبي: 5/0

نقطه ذوب: (F °1292) C °700

نقطه جوش: (F °2084) C ° 1140

ايزوتوپ ها : پايدارترين آنها Ra226 (نيمه عمر 1622 سال) مي باشد.

راديم با اينكه در بين فلزهاي قليايي خاكي قرار گرفته بسيار راديواكتيو و پرتو تاب است. فلزي نرم و متمايل به سفيد است كه در كاني هاي اورانيم همچون پيچبلند يافت مي شود. اين عنصر در سال 1899 توسط ماري كوري و پير كوري كشف شد. ماري كوري بالاخره در سال 1911 به نمونه خالص آن دست يافت. 16 ايزوتوپ راديم شناخته شده اند كه همه آن ها ذرات آلفا و بتا و پرتوهاي گاما تشعشع مي‌كنند. همچنين نور و حرارت توليد مي‌كنند. راديم معمولاً مرحله به مرحله فروپاشي مي‌كند: رادون، پلونيم و در آخر عنصر پايدار سرب، اما ايزوتوپ Ra223 با آزاد كردن كربن -14 مستقيماً به سرب تبديل مي‌شود.

در گذشته، قبل از آنكه خطرات پرتوزايي كاملاً شناخته شوندف از راديم در رنگ هاي درخشان استفاده مي شد. بسياري از مردمي كه متناوباً با راديم در تماس بودند به پرتوزدگي مبتلا مي‌شدند يا از سرطان مي‌مردند، اين اتفاق براي خود ماري كوري كه به سرطان خون دچار شد نيز افتاد. شگفت اينكه از آن در پرتو درماني براي درمان سرطان‌ها استفاده مي‌شود. راديم باعث كاهش يا حتي توقف فعاليت هاي سلول‌هاي سرطاني در حال تقسيم مي‌شود اما برخي سلول هاي سالم بدن را نيز از بين مي برد و به همين دليل يك سري عوارض جانبي از قبيل اسهال، استفراغ و ريزش مو را در پي دارد. ريزش مو به اين دليل اتفاق مي افتد كه سلول هاي پياز مو به سرعت سلول هاي ديگر بدن جايگزين يكديگر نمي‌شوند. امروزه استفاده از كبالت راديواكتيو متداول تر است، زيرا پرتوهاي گاماي بيشتري آزاد مي كند و اين پرتوها داراي قدرت نفوذ بالاتري هستند. در طي ساليان مقادير فراواني از راديم، علي رغم خطرات آن به صورت زباله رها شده اند، بدون توجه به اينكه راديم يك ماده آلوده كنده بسيار خطرناك است.

[ircfc 285]

پروتاکتینیم

Pa پروتاكتينيم

از واژه هاي يوناني proto (قبل) و actinium (پرتوزا)

نشانه شيميايي: Pa

عدد اتمي: 91

جرم اتمي نسبي : 0381/231

ظرفيت : 4 و 5

نوع عنصر: واسطه، خاكي كمياب، سري اكتينيدها

گروه : واسطه دوره : 7

چگالي نسبي: 4/15

نقطه ذوب: (F °2192) C °1200

نقطه جوش: (F °7232) C ° 4000

ايزوتوپ ها : پايدارترين آن‌ها Pa231 (نيمه عمر 32480 سال) مي‌باشد.

آلوتروپ ها : ناشناخته

پروتاكتينيم يك عنصر خاكي كمياب راديواكتيو و سمي است كه به طور طبيعي در مقادير اندك يافت مي شود. منبع آن كاني هاي اورانيم از جمله پيچبلند مي باشند. مي‌توان آن را از تابش نوتروني هسته‌هاي توريم به دست آورد. ايزوتوپ Pa231 در سال 1913 به دست فيزيك دان لهستاني الاصل، كاريمير فاجانز (1975-1887)، كشف شد، ايزوتوپ Pa234 در سال 1917 توسط دو فيزيك دان به نام هاي ليزه مايت پروتاكتينيم داراي 14 ايزوتوپ است كه Pa231 با نيمه عمر 32480 سال داراي طولاني‌ترين نيمه عمر بين ايزوتوپ هاي ديگر آن است. نيمه عمر ايزوتوپ Pa234 تنها 2/1 دقيقه است و اين ايزوتوپ محصولي از فروپاشي اورانيم مي باشد. نام «پروتاكتينيم» به معناي «پيش از اكتينيم» از اين رو انتخاب شد كه اين عنصر با فروپاشي خود، اكتينيم را به وجود مي آورد.

[ircfc 285]

پرومتیم

Pm پرومتيم

از پرومتئوس، پهلواني در تاريخ اساطير يونان كه افسانه آن با نور خورشيد مرتبط است.

نشانه شيميايي: Pm

عدد اتمي: 61

جرم اتمي نسبي : 145

ظرفيت : 3

نوع عنصر: واسطه، خاكي كمياب، سري لانتانيدها

گروه : واسطه دوره : 6

چگالي نسبي: ناشناخته

نقطه ذوب: (F °1976) C °1080

نقطه جوش: (F °4460) C ° 2460

ايزوتوپ ها : پايدارترين آن‌ها Pm145 (نيمه عمر 7/17 سال) مي‌باشد.

آلوتروپ ها : ناشناخته

پرومتيم يك عنصر فلزي، خاكي كمياب، واسطه و راديواكتيو از سري لانتانيدها مي‌باشد. به مقادير ناچيز در طبيعت به صورت محصولي از شكافت هسته‌اي اورانيم، توريم و پلوتونيم و در كاني‌هايي از جمله پيچبلند يافت مي‌شود. مي‌توان به اين صورت آن را از سوخت اورانيم مصرف شده در رآكتورهاي هسته‌اي جدا كرد. نخستين بار بين سال هاي 1941 تا 1947 توسط گروهي به سرپرستي جي، مارينسكي به صورت مصنوعي توليد و كشف شد. اين عنصر از بمباران ذره اي نئوديميم . پرازئوديميم به دست آمد. از پرومتيم در رنگ هاي فسفري (درخشان) استفاده مي‌شود و نام اين عنصر نيز مؤيد اين مطلب است، زيرا گفته مي شود كه پرومتئوس آتش را از آسمان دزديد و براي نخستين بار آن را به بشر داد. اين عنصر منبعي از پرتوهاي ايكس نيز مي‌باشد. همچنين از اجزاي سازنده باتري هاي هسته‌اي مورد استفاده در هواپيماها مي باشد.

[ircfc 285]

پرازیودیمیم

Pr پرازئوديميم

از واژه هاي يوناني prasios و dumium به معناي «ديديميم سبز تره اي». ديديميم، به معناي دو قلو در زبان يوناني، آلياژي از فلزهاي خاكي كمياب است كه زماني تصور مي شد يك عنصر جدا باشد.

نشانه شيميايي: Pr

عدد اتمي: 59

جرم اتمي نسبي : 9077/140

ظرفيت : 3

نوع عنصر: واسطه، خاكي كمياب، سري لانتانيدها

گروه : واسطه دوره : 6

چگالي نسبي: 77/6

نقطه ذوب: (F °1708) C °931

نقطه جوش: (F °6354) C ° 3512

ايزوتوپ ها : فراوان ترين آن‌ها Pr141 مي‌باشد.

آلوتروپ ها : ناشناخته

پرازئوديميم يك عنصر خاكي كمياب واسطه از سري لانتانيدها است. داراي جلاي فلزي نقره‌اي- زرد، چكش خوار و حالت پذير مي‌باشد. به صورت طبيعي در كاني هاي منازيت، بستنازيت و به مقادير اندك در آلياژ فلزي خاكي كمياب ديديميم يافت مي‌شود. كارل ون ولسباخ كه براي جداسازي مواد سازنده ديديميم، آن را تجزيه كرده بود موفق شد اين عنصر را در سال 1885 كشف كند. پرازئوديميم در الكترودهاي كربني نمك هاي اين عنصر كه مطابق با نام آن سبز رنگند در رنگ كردن شيشه و لعاب‌هاي شيشه اي به كار مي‌روند. هر 15 عنصر سري لانتانيدها بسيار به هم شبيهند و به همين علت زمان زيادي طول كشيد تا مشخص شود كه ديديميم از چند عنصر مجزا تشكيل شده است.

[ircfc 285]

پتاسیم

K پتاسيم

از واژه هلندي potassa به معناي پتاس كه هم كربنات پتاسيم است هم هيدروكسيد پتاسيم

نشانه شيميايي: K، از كاليم كه نام لاتين آن است.

عدد اتمي: 19

جرم اتمي نسبي : 102/39

ظرفيت : 1

نوع عنصر: فلز، قليايي

گروه : I دوره : 4

چگالي نسبي: 86/0

نقطه ذوب: (F °6/146) C °65/63

نقطه جوش: (F °1425) C ° 774

ايزوتوپ ها : فراوان ترين آن‌ها K39 مي‌باشد، ايزوتوپ ديگر آن K40 (نيمه عمر 9 10×28/1 سال) مي‌باشد.

آلوتروپ ها : ناشناخته

پتاسيم يك عنصر قليايي نرم سفيد- نقره اي رنگ است كه بافتي موم مانند دارد. در سال 1807 توسط سرهامفري ديوي كشف شد. بعد از ليتيم سبك ترين فلز بوده و چگالي آن 86% چگالي آب است. علاوه بر آنكه روي آب شناور مي‌ماند به شدت با آن واكنش مي‌دهد و هيدروكسيد پتاسيم را به وجود مي‌آورد. در نبود آب با اكسيژن هوا واكنش مي‌دهد و اكسيد پتاسيم توليد مي‌كند. پتاسيم آنقدر فعال است كه به صورت آزاد يافت نمي‌شود. به صورت تركيب با عناصر ديگر در بسيار كاني ها، مخصوصاً سيليكات‌هاي آلومينيم پتاسيم، به مقدار فراوان يافت مي‌شود. منابع اصلي تجاري آن كاني هاي سيلويت، كارناليت و پلي هاليت مي باشند.

تركيب‌هاي پتاسيم داراي كاربردهاي عديده‌اي هستند. كربنات پتاسيم و هيدروكسيد پتاسيم كه هر دو را پتاس مي‌نامند، در توليد خمير صابون، مواد شوينده، مواد پاك كننده و شيشه به كار مي روند. از برميد پتاسيم در عكاسي و به عنوان داروي مسكن در پزشكي استفاده مي شود. كلرات پتاسيم در توليد مواد منفجره، مواد ضدعفوني كننده و مواد سفيد كننده كاربرد دارد. از سيانيد پتاسيم نيز در عكاسي استفاده مي‌شود. تارتريت هيدروژن پتاسيم از مواد به كار رفته در بيكينگ پودرها، روغن هاي لحيم كاري و مسهل‌ها مي‌باشد. نيترات پتاسيم نيز از مواد اوليه باروت، كودها و نگهدارنده هاي مواد غذايي مي‌باشد. پرمنگنات پتاسيم بلوري به رنگ بنفش تيره است كه به صورت محلول به عنوان ماده ضدعفوني كننده و گندزدا استفاده مي شود. به علاوه پتاسيم داراي يك ايزوتوپ راديواكتيو مي باشد، يعني K40 (نيمه عمر 9 10×28/1 سال) كه با فروپاشي به ايزوتوپ آرگون، Ar40 تبديل مي‌شود. نسبت اين دو ايزوتوپ نشانگر عمر كاني حاوي پتاسيم است، اين شيوه عمريابي به نام قدمت سنجي پتاسيم- آرگون شناخته مي‌شود.

[ircfc 285]

پلونیم

Po پلونيم

از polonia كه در زبان لاتين به لهستان (Poland) يعني زادگاه كاشف اين عنصر، ماري كوري، گفته مي‌شود.

نشانه شيميايي: Po

عدد اتمي: 84

جرم اتمي نسبي : 209

ظرفيت : 4 ، 3 ، 2

نوع عنصر: شبه فلز، راديواكتيو

گروه : VI دوره : 6

چگالي نسبي: 4/9

نقطه ذوب: (F °1764) C °962

نقطه جوش: (F °489) C ° 254

ايزوتوپ ها : پايدارترين آن‌ها Po209 (نيمه عمر 103 سال) مي‌باشد، 26 ايزوتوپ ديگر نيز دارد.

آلوتروپ ها : ناشناخته

پلونيم يك عنصر شبه فلز و راديواكتيو است. اين عنصر بسيار كمياب بوده و تنها به مقادير اندك در كاني‌هاي اورانيم مانند پيچبلند يافت مي‌شود. خاصيت متمايز كننده آن با عناصر ديگر اين است كه با داشتن 27 ايزوتوپ داراي بيشترين تعداد ايزوتوپ در بين عناصر است. اين عنصر فوق العاده راديواكتيو است، تا حدي كه حتي مقدار ناچيز آن حرارت قابل ملاحظه اي را آزاد مي‌سازد. اولين عنصري است كه راديواكتيو شناخته شد و راه را براي بررسي اين پديده هموار كرد. اين عنصر را ماري كوري و پير كوري در سال 1898 همراه با راديم از طريق تجزيه پس مانده كاني پيچبلند كشف كردند و نهايتاً در سال 1902 به نمونه خالص آن دست يافتند. اين عنصر 5000 بار از راديم راديواكتيوتر است و بي‌شك همين عنصر بود كه در سال 1934 با مسموميت پرتويي باعث مرگ ماري كوري شد. او و شوهرش، هيچ كدام در برابر پرتوزايي اين عنصر جوانب احتياط را به كار نبستند.

[ircfc 285]

پلوتونیم

Pu پلوتونيم

از نام سياره پلوتون زيرا اين عنصر درست بعد از نپتونيم كه از نام سياره نپتون گرفته شده است كشف شد.

نشانه شيميايي: Pu

عدد اتمي: 94

جرم اتمي نسبي : 244

ظرفيت : 6 ، 5 ، 4 ، 3

نوع عنصر: واسطه، خاكي كمياب، سري اكتنيدها

گروه : واسطه دوره : 7

چگالي نسبي: 84/19

نقطه ذوب: (F °1186) C °641

نقطه جوش: (F °5850) C ° 3232

ايزوتوپ ها : پايدارترين آن‌ها Pu244 (نيمه عمر 76 ميليون سال) مي‌باشد، ايزوتوپ ديگر آن Pu239 (نيمه عمر 24360 سال) مي‌باشد.

آلوتروپ ها : ناشناخته

پلوتونيم يك عنصر خاكي كمياب، راديواكتيو و سمي از سري اكتينيدها است. اين عنصر را گروه گلن سيبورگ در سال 1940 در دانشگاه كاليفرنيا، بركلي، كشف كرد. پلوتونيم به صورت مصنوعي و از بمباران اورانيم با دوترون ها در راكتورهاي زايا توليد مي شود، دوترون به هسته اتم دوتريم (هيدروژن سنگين) كه ايزوتوپ هيدروژن است گقته مي شود. به صورت طبيعي به مقادير ناچيز در كاني هاي اورانيم مانند پيچبلند يافت مي شود كه با فروپاشي به اورانيم تبديل مي شود. ايزوتوپ Pu239 را مي‌توان مورد شكافت قرار داد و به اين خاطر از آن به عنوان سوخت رآكتورهاي هسته‌اي استفاده مي شود.

از كاربردهاي شوم تر پلوتونيم، استفاده از آن در بمب هاي اتمي است كه اين كاربرد قبل از شروع بررسي و كار روي بمب هيدروژني گسترش يافت. بمب هاي اتمي بر اصلي به نام جرم بحراني استوارند. اگر مقدار كافي از يك سوخت شكافت پذيرف مثلاً پلوتونيم، فراهم شود يك واكنش زنجيره‌اي خودكفا آغاز مي شود، زيرا شكافت هسته‌اي در اتم هاي پلوتونيم به صورت طبيعي و خود به خود صورت مي‌گيرد. در رآكتورهاي هسته‌اي اين واكنش كنترل مي شود تا انرژي توليد شده به صورت بي خطري براي ايجاد الكتريسيته با توربين هاي بخار به كار رود، اما در بمب اتمي، اين واكنش كنترل نشده است و به انفجار هسته‌اي منجر مي شود. هنگامي كه اتم هاي پلوتونيم تكه تكه شوند و اين تكه‌ها دوباره با عناصر ديگر تركيب شوند مقادير فراوان انرژي به صورت حرارت، نور و تشعشع آزاد مي‌كنند. اين عنصر از لحاظ پرتوشناختي خطرناك محسوب مي شود، زيرا مقدار فراواني ذرات آلفا را كه همان هسته‌هاي اتم هاي هليم هستند، از خود گسيل مي‌دهد. اين ذرات قدرت نفوذي پاييني دارند اما به سرعت جذب استخوان ها و موجب يونيزاسيون شده و به پرتوزدگي و سرطان خون مي انجامند.