جدول تناوبی عناصر

[ircfc 285]

کوریم

Cm كوريم

از نام پيركوري (1906-1859) و ماري كوري (1934-1867)

نشانه شيميايي: Cm

عدد اتمي: 96

جرم اتمي نسبي : 247

ظرفيت : 3

نوع عنصر: واسطه، خاكي كمياب، سري اكتنيدها

گروه : واسطه دوره : 7

چگالي نسبي: 51/13 (از راه محاسبه)

نقطه ذوب: (F °2444) C °1340

نقطه جوش: ناشناخته

ايزوتوپ ها : داراي 14 ايزوتوپ شناخته شده، پايدارترين آن ها Cm247 (نيمه عمر 7 10×6/1 سال) مي‌باشد.

آلوتروپ ها : ناشناخته

كوريم از عناصر خاكي كمياب از سري اكتنيدها است كه فقط به صورت مصنوعي توليد شده. در سال 1944 گروهي به سرپرستي گلن سيبورگ و آلبرت گيورسو با بمباران ايزوتوپ پلوتونيم با ذرات آلفا در دانشگاه كاليفرنيا، بركلي، كوريم را كشف كردند. در ابتدا فقط هيدروكسيد كوريم كه تركيبي متمايل به زرد است توليد مي‌شد، اما در سال 1951 جداسازي كوريم به صورت عنصر خالص صورت گرفت. كوريم نقره اي رنگ بوده و به خاطر راديواكتيو بودنش بسيار خطرناك است. نيمه عمر پايدارترين ايزوتوپ آن يعني Cm247 ، 16 ميليون سال است. اين عنصر در استخوان‌ها متمركز مي‌شود و ساز و كار شكل گيري گلبول هاي قرمز را تحت تأثير قرار داده و آن را با تابش سمي از بين مي‌برد. ممكن است به صورت طبيعي به مقادير اندك در كاني هاي اورانيم يافت شود.

[ircfc 285]

مس

Cu مس

از واژه لاتين Cuprum كه در زبان لاتين به جزيره قبرس گفته مي شود.

نشانه شيميايي: Cu

(اختصار واژه لاتين Cuprum)

عدد اتمي: 29

جرم اتمي نسبي : 546/63

ظرفيت : 1 و 2

نوع عنصر: واسطه

گروه : واسطه دوره : 4

چگالي نسبي: 96/8

نقطه ذوب: (F °1981) C °1083

نقطه جوش: (F °4653) C ° 2567

ايزوتوپ ها : فراوان‌ترين آن‌ها Cu63 مي‌باشد.

آلوتروپ ها : ندارد

مس از آن دسته عناصري است كه انسان از دوران باستان با آن آشنايي داشته، در حالت آزاد به صورت تكه‌هاي درشت و در مقادري بيشتر در كاني هايي از جمله كوپريت و كالكوپريت يافت مي‌شود، مس عنصري واسطه و چكش خوار است، گرچه تصور عموم اين است كه مس فلز مي‌باشد، وقتي كه تازه بريده شده بايد داراي جلاي قرمز روشن است، اما سطح آن با اكسيد شدن به سرعت جلاي خود را از دست مي‌دهد و به رنگ قرمز- قهوه اي كدر در مي‌آيد. مسي كه براي پوشش سقف و مجسمه‌ها به كار مي‌رود با باران اسيدي واكنش مي‌دهد و لايه اي از بلورهاي سولفات مس (كات كبود) را شكل داده و به رنگ آبي مايل به سبز در مي‌آيد. نخستين فلزي بود كه به صورت گسترده براي ساختن ابزار و اسلحه به كار گرفته شد. وقتي كه مشخص شد تركيب مس با قلع آلياژ مقاومتر و سخت‌تري را شكل مي دهد عصر مس جاي خود را به عصر مفرغ داد (500-2000 پيش از ميلاد در بريتانيا) كه اين دوران تا ظهور عصر آهن ادامه داشت.

مس رساناي بسيار مناسبي براي گرما و الكتريسيته مي‌باشد، به علاوه چكش خوار است و در برابر زنگ زدن مقاوم، به همين دليل حتي امروزه نيز در سطح وسيعي براي گرمايش مركزي و سيم كشي از آن استفاده مي شود. برنج كه آلياژي از مس و روي است نيز داراي كاربردهاي عديده اي مي باشد. براي هر كاري، آلياژ موردنظر بنابر خواص مورد نياز از جمله سختي، دوام، چكش خواري و ظاهر انتخاب مي‌شود. در طول هزاران سال در سرتاسر دنيا از مس و آلياژهاي آن در توليد سكه و ديگر نشانه‌ها استفاده شده است. امروزه از مقادير فراوان مس براي آب دادن قطعات آهني و فولادي استفاده مي‌شود، زيرا مس فلز مطلوبي براي پوشش الكتريكي براي آبكاري پرداخت هاي جذاب مي باشد.

[ircfc 285]

کبالت

Co كبالت

از واژه آالماني kobald كه نامي است براي جن و روح شرور و موذي

نشانه شيميايي: Co

عدد اتمي: 27

جرم اتمي نسبي : 9332/58

ظرفيت : 2 و 3

نوع عنصر: واسطه

گروه : واسطه دوره : 4

چگالي نسبي: 9/8

نقطه ذوب: (F °2723) C °1495

نقطه جوش: (F °5198) C ° 2870

ايزوتوپ‌ها :فراوان‌ترين‌آن‌ها Co59 است، ايزوتوپ ديگر آن كبالت-60 (نيمه عمر 26/5 سال) است

آلوتروپ ها : ناشناخته

كبالت يك عنصر واسطه و فلزي است كه در حالت خالص سخت و شكننده مي‌باشد. دقيقاً همچون آهن داراي خاصيت مغناطيسي است و از اين راه مي‌توان آن را شناسايي كرد. سطح آن براق و مايل به خاكستري است. كاني هاي اصلي آن كبالتيت و اسمالتيت مي باشند، گرچه به ندرت به صورت آزاد يا خالص نيز يافت مي‌شود. مصري‌ها، بابلي‌ها و سومري‌هاي باستان كاني‌هاي غني كبالت را مي‌شناختند و از آن ها براي توليد شيشه‌هاي آبي رنگ استفاده مي‌كردند. «آبي كبالت» يكي از آن تركيبات است (نمك كبالت) كه امروزه نيز يك پودر رنگ شفاف در رنگ‌هاي نقاشان محسوب مي‌شود. يك شيمي دان سوئدي به نام جرج برانت (1768-1694) در سال 1737 كبالت را با تجزيه شيشه آبي و تميز دادن آن از عنصر بيسموت كه اغلب با كبالت همراه است كشف كرد.

كبالت از مواد تشكيل دهنده ويتامين B12 است و به اين خاطر براي سلامت بدن بسيار ضروري است. اين عنصر به صورت كبالت -60 نيز به سلامتي كمك مي‌كند. كبالت -60 ماده‌اي مصنوعي و راديواكتيو است كه در پرتو درماني و براي هدايت ماده ردياب استفاده مي شود، زيرا پرتوي گاما توليد مي كند. كبالت در توليد ابزارهاي فولادي سخت و مقاوم در دماي بالا و در آلياژهاي مغناطيسي همچون آلنيكو به كار مي‌رود. مي‌توان از آن براي آبكاري استفاده كرد. زيرا هم در برابر اكسايش مقاوم است و هم سطح براق جذاب و سختي را به وجود مي آورد. بررسي و تجزيه برخي شهاب سنگ هاي فلزي از وجود كبالت در آن ها حكايت دارد. اريتريت يك كاني گل بهي رنگ است كه هر از گاهي روي زمين نيز يافت مي‌شود، زيرا نتيجه تحت تأثير شرايط جوي قرار گرفتن و سايش كاني هاي كبالت مي‌باشد.

[ircfc 285]

کروم

Cr كروم

از واژه يوناني chroma به معناي رنگ

نشانه شيميايي: Cr

عدد اتمي: 24

جرم اتمي نسبي : 996/51

ظرفيت : 6 ، 3 ، 2

نوع عنصر: واسطه

گروه : واسطه دوره : 4

چگالي نسبي: 19/7

نقطه ذوب: (F °3434) C °1890

نقطه جوش: (F °4842) C ° 2672

ايزوتوپ ها : فراوان‌ترين آن‌ها Cr52 مي‌باشد.

آلوتروپ ها : ناشناخته

كروم يك عنصر واسطه فلزي سخت است. به رنگ نيمه خاكستري كدر مي باشد اما هنگامي كه صيقل داده شود جلاي «رنگي» درخشان و زيبايي مي گيرد به همين دليل براي آبكاري اجسام فولادي و آهني بسيار مورد پسند است. به اين خاطر نام كروم را براي آن برگزيدند كه تركيبات آن رنگ هاي مختلفي را ايجاد مي‌كنند. مثلاً كروكويت يك پودر رنگ قرمز با ارزش براي نقاشي رنگ روغن است كه حاوي كروم مي‌باشد، رنگ سبز سنگ هاي قيمتي زمرد به خاطر وجود كروم در آن ها است، در حالي كه كرومات سرب زرد رنگ است. كاني اصلي كروم، كروميت (كروم- آهن) نام دارد. اين كاني را شيمي‌دان آلماني، بي. ام. تاسرت، كشف كرد، اما دو سال قبل از آن به سال 1797 لوئيس وكلين فرانسوي (1829-1763) خود عنصر را كشف كرده بود. كروم يك ماده اصلي تشكيل دهنده فولاد ضدزنگ مي باشد.

[ircfc 285]

کلر

Cl كلر

از واژه يوناني chloros به معناي «سبز كمرنگ»

نشانه شيميايي: Cl

عدد اتمي: 17

جرم اتمي نسبي : 453/35

ظرفيت : 7 ، 5 ، 3 ، 1

نوع عنصر: گاز

گروه : VII دوره : 3

چگالي نسبي: ناشناخته

نقطه ذوب: (F °8/149-) C °101-

نقطه جوش: (F °28/30-) C ° 6/34-

ايزوتوپ ها : فراوان‌ترين آن‌ها Cl35 مي‌باشد.

آلوتروپ ها : ندارد

كلر در دماي اتاق عنصري گازي شكل است، گازي سمي و مضر با رنگ سبز مايل به زرد و بويي تند و زننده. به صورت عنصر خالص در طبيعت يافت نمي شود، زيرا گازي فعال است كه به سرعت با بيشتر فلزها تركيب شده و تركيبات نمكي به وجود مي آورد. آشناترين اين نمك ها، نمك معمولي يا كلريد سديم است كه منبع اصلي براي جداسازي كلر محسوب مي شود.

كلر از راه الكتروليز از آب دريا يا آب نمك (آبي كه كلريد سديم در آن حل شده باشد) به دست مي‌آيد. نخستين بار در سال 1774 توسط دانشمندي سوئدي به نام كارل ويليام شئل (1786-1742) شناسايي و در سال 1810 توسط سرهامفري ديوي نام كلر براي آن انتخاب شد.

از آشناترين كاربردهاي آن ضدعفوني كردن آب با فرايند كلرزني براي نوشيدن و آب تني مي‌باشد. به عنوان ماده سفيد كننده براي خمير چوب و ماده ضدعفوني كننده براي مصارف خانگي كاربرد دارد. گاز كلر به خاطر سمي بودن آن در جنگ جهاني اول به كار گرفته شد. از آنجا كه از هوا سنگين تر است وارد سنگرها و خندق ها مي شد و غشاء مخاطي درون شش هاي سربازان را مورد حمله قرار مي‌داد پوستشان را مي‌سوزاند و باعث مرگ آن ها مي شد. در توليد كلروفوم نيز به كار مي رود، كلروفوم يك داروي بي هوشي پرمصرف است كه امروزه هم در درمان سرفه به عنوان يك حلال شيميايي استفاده مي‌شود. پلاستيك ها و آفت كش هاي گوناگوني نيز از تركيبات كلر استفاده مي كنند.

[ircfc 285]

سریم

Ce سريم

از نام سياركي به نام سرس (Ceres) كه دو سال قبل از كشف اين عنصر يعني در سال 1801 شناسايي شده بود.

نشانه شيميايي: Ce

عدد اتمي: 58

جرم اتمي نسبي : 12/140

ظرفيت : 3 و 4

نوع عنصر: واسطه، خاكي كمياب، سري لانتانيدها

گروه : واسطه دوره : 6

چگالي نسبي: 77/6

نقطه ذوب: (F °1468) C °798

نقطه جوش: (F °5895) C ° 3257

ايزوتوپ ها : پايدارترين آن‌ها Ce140 مي‌باشد.

آلوتروپ ها : ناشناخته

سريم فراوان ترين عنصر خاكي كمياب از سري لانتانيدها است، عنصري چكش خوار، به رنگ خاكستري تيره و داراي جلاي فلزي مي‌باشد. بعد از اروپيم، فعالترين فلز خاكي كمياب محسوب مي شود و در آب داغ كه فرو رود به سرعت متلاشي مي‌شود. در اثر اصطكاك آتش مي‌گيرد، مثلاً زماني كه با چاقو روي آن را خراش مي‌دهيم. منبع اصلي آن كاني مونازيت مي‌باشد. سريم در سال 1803 به صورت تصادفي در آلمان و سوئد كشف شد. كاشفان آن جونز برسليوس (1848-1766) و ويلهلم ون هيسينگر (1852-1766) از سود و مارتين كلاپروت (1817-1743) از آلمان بودند. سريم مصارف عديده‌اي دارد، از جمله آلياژهاي آتشزنه (سنگ فندك) و به عنوان هسته الكترودهاي كربني در لامپ‌هاي قوسي. در سوخت هاي هسته اي و در توليد شيشه نيز به كار مي رود.

[ircfc 285]

کرین

C كربن

نشانه شيميايي: C

عدد اتمي: 6

جرم اتمي نسبي : 011/12

ظرفيت : 2 و 4

نوع عنصر: نافلز

گروه : VI دوره : 2

چگالي نسبي: براي گرافيت 3/2-9/1، براي الماس 53/3-15/3

نقطه ذوب: در دماي (F °6093) C ° 3367 تصعيد مي‌شود. در دماي( F °6422) C ° 3550 ذوب مي شود.

نقطه جوش: (F °7592) C ° 4200

ايزوتوپ ها : فراوان ترين آن‌ها C12 است، C14 نيز يك ايزوتوپ راديواكتيو كربن است.

آلوتروپ ها : گرافيت (چندين آلوتروپ بي‌شكل)، الماس و با كمينستر فولرين

كربن در هر مولكول آلي وجود دارد، زيرا زمين، خود دستگاه تمام گونه هاي حيات بر پايه كربن مي‌باشد. احتمال اينكه گونه هاي حيات بر پايه سيليسيم در سياره هاي ديگر جهان وجود داشته باشد بعيد نيست، زيرا سيليسيم نيز تركيبات مركب مشابهي را شكل مي دهد. مجموعه گسترده تركيبات آل هيدروكربن ها ناميده مي‌شود، زيرا كربن با هيدروژن و عناصر نافلز ديگر پيوند مي‌دهد. كربن سه آلوتروپ دارد. الماس سخت ترين ماده شناخته شه است كه در درجه بندي سختي مو (mohs scale) درجه 10 را به خود اختصاص داده، در حالي كه گرافيت، ديگر آلوتروپ كربن، فوق العاده نرم است. زيرا در گرافيت اتم هاي كربن در لايه هاي لغزنده قرار دارند، اما در الماس يك ساختار سه بعدي شبكه‌اي را شكل مي‌دهند. الماس و گرافيت از دوران باستان براي بشر شناخته شده بوده‌اند. اما آلوتروپ سوم، با كمينسترفولرين، كه گاهي به آن «باكي بالز» هم مي گويند در سال 1996 توسط هارولد كروتو و ديويد والتون كشف شد. آرايش اتم هاي آن به صورت كره هايي است كه مشابه گنبدهايي كه معمار آمريكاي، ريچارد باكمينستر فولر، با استفاده از وجه هاي پنج ضلعي و شش ضلعي اختراع كرد، هستند.

كربن كابردهاي فراواني دارد. سوخت هاي فسيلي از جمله زغال سنگ و نفت خام حاوي تركيبات كربني و سوخت هاي كربني بي شكل فراواني هستند. تركيبات كربني نفت را مي توان در فرايندي به نام تقطير جزء به جزء جدا كرد و در مصارف خانگي و صنعتي به كار گرفت. الماس علاوه بر اينكه يك سنگ قيمتي است به عنوان صيقل دهنده نيز استفاده مي شود. براي عمريابي و تعيين قدمت توسط كربن، از سرعت فروپاشي ايزوتوپ راديواكتيو كربن -14 كه به صورت طبيعي در تمام جانداران رخ مي دهد استفاده مي شود و اشيا به اين روش قدمت سنجي مي شوند. از كره هاي باكمينستر فولرين براي نگه داشتن اتم هاي فلزي و به اين وسيله ساختن تركيب هايي كه همانند نيمه رساناها رفتار مي كنند استفاده مي‌شود.

[ircfc 285]

کالیفورنیم

Cf كاليفورنيم

از نام ايالتي كه دانشگاه كاليفرنيا، بركلي، در آن واقع شده.

نشانه شيميايي: Cf

عدد اتمي: 98

جرم اتمي نسبي : 251

ظرفيت : ناشناخته

نوع عنصر: واسطه، خاكي كمياب، سري اكتنيدها

گروه : واسطه دوره : 7

چگالي نسبي: ناشناخته

نقطه ذوب: ناشناخته

نقطه جوش: ناشناخته

ايزوتوپ ها : پايدارترين آن‌ها Cf251 (نيمه عمر 800سال)مي‌باشد.ايزوتوپ ديگر آن Cf252 مي‌باشد.

آلوتروپ ها : ناشناخته

كاليفورنيم يكي از عناصر خاكي كمياب بسيار راديواكتيو از سري اكتنيدها است كه فقط به صورت مصنوعي و در آزمايشگاه توليد شده است. اين عنصر نخستين بار از بمباران كوريم -242 با يون هاي هليم ساخته شد و به همين شيوه در سال 1950 توسط گروهي به رهبري گلن سيبورگ و آلبرت گيورسو كشف شد. تا به امروز فقط مقادير اندكي از آن ساخته شده و به اين دليل شكل ظاهري و بسياري از خواص آن ناشناخته باقي مانده اند. از لحاظ زيستي فوق العاده خطرناك است، تا حدي كه يك ميليونيم گرم از آن 170 ميليون نوترون در دقيقه منتشر مي سازد. در نتيجه كاليفورنيم -252 به عنوان منلعي از نوترون ها و براي شكافت اجزا در آزمايش هاي تحقيقي مورد استفاده قرار مي گيرد. در اكتشاف طلا، نقره و كاني هاي داراي نفت نيز به كار مي رود.

[ircfc 285]

کلسیم

Ca كلسيم

از واژه لاتين calx يا calcis به معناي آهك، كه در حقيقت كربنات كلسيم، هيدروكسيد كلسيم، اكسيد كلسيم و سولفات كلسيم مي باشد.

نشانه شيميايي: Ca

عدد اتمي: 20

جرم اتمي نسبي : 08/40

ظرفيت : 2

نوع عنصر: فلز

گروه : II دوره : 4

چگالي نسبي: 55/1

نقطه ذوب: (F °1542) C ° 839

نقطه جوش: (F °2703) C ° 1484

ايزوتوپ ها : فراوان‌ترين آنها Ca40 مي باشد.

آلوتروپ ها : ناشناخته

كلسيم فراوان ترين فلز قليايي خاكي مي باشد و حدود 3 درصد پوسته زمين را تشكيل مي دهد. در حالت خالص، فلزي سفيد-نقره‌اي و نسبتاً سخت مي باشد، اما با بسياري از تركيبات معدني تقريباً سفيد همچون گل سفيد (گچ)، سنگ آهك و سنگ گچ همراه است. از لحاظ زيستي در محكم و سالم ماندن دندان‌ها، ناخن ها و استخوان ها و نيز تنظيم ضربان قلب نقشي حياتي بازي مي كند. كلسيم به صورت فلز تقريباً هيچ مصرفي ندارد اما عنصري فوق العاده فعال است كه به سرعت با عناصر ديگر تركيب شده و تركيبات گوناگون مفيدي را براي بشر و طبيعت به ارمغان مي آورد.

كلسيم در سال 1808 توسط سرهامفري ديوي كشف و نام گذاري شد، در همين سال بود كه ديوي باريم، منيزيم، استرانسيم و بور را كشف كرد. او براي جدا كردن اين فلز از آهك از الكتروليز استفاده كرد.

كلسيم كابردهاي فراواني دارد. در سال 975 ميلادي گچ پاريس به عنوان ماده مناسبي براي شكسته بندي شناخته شد. گچ شكسته بندي، سنگ گچ آبگيري شده يا سولفات كلسيم است كه با آب واكنش مي دهد و حالتي سفت و سخت و‌آبدار به خود مي گيرد. سيمان پرتلند نيز كلسيم را به صورت گچ يا آهك پخته شده يا خاك رس در بر مي گيرد.

كلسيم هرگز به صورت خالص يا آزاد در طبيعت يافت نمي شود زيرا بسيار فعال است، به ويژه با آب و اكسيژن بلافاصله واكنش مي دهد. يك ويژگي كلسيم اين است كه روي شعله به رنگ قرمز آجري مي‌سوزد. پنجمين عنصر فراوان زمين و سومين فلز فراوان بعد از آلومينيم و آهن مي باشد.

[ircfc 285]

سزیم

Cs سزيم

از واژه لاتين caesius به معناي «آبي آسماني»

نشانه شيميايي: Cs

عدد اتمي: 55

جرم اتمي نسبي : 9055/132

ظرفيت : 1

نوع عنصر: فلز

گروه : I دوره : 6

چگالي نسبي: 87/1

نقطه ذوب: (F °1/83) C ° 4/28

نقطه جوش: (F °1252) C ° 678

ايزوتوپ ها : فراوان‌ترين آنها Cs133 مي باشد، ايزوتوپ ديگر آن Cs137 است.

آلوتروپ ها : ناشناخته

بررسي طيفي سزيم دو خط آبي روشن نزديك به هم را نشان مي دهد و به همين علت نام سزيم به معناي آبي آسماني براي آن برگزيده شده است. سزيم فلزي سفيد نقره اي و فوق العاده نرم و چكش خوار است. بنابر تصور عام تنها فلز مايع جيوه است، اما سزيم نيز كه دماي ذوب آن فقط چند درجه از دماي اتاق بيشتر اسا در دست ذوب مي شود، گاليم ديگر فلزي است كه داراي اين خاصيت مي باشد. اين فلز در سال 1860 از طريق بررسي طيفي توسط دو دانشمند آلماني، گوستاو كرشهف(1887-1824) و روبرت بونزن (1899-1811)، كشف شد. در توليد چشم هاي الكتريكي كاربرد دارد و ايزوتوپ Cs137 در درمان سرطان به كار گرفته مي‌شود. سزيم به شدت با آب واكنش مي دهد و از اين لحاظ نمونه تمام عيار يك فلز قليايي محسوب مي شود.

[ircfc 285]

کادمیم

Cd كادميم

ريشه آن واژه هاي لاتين و يوناني cadmia و kadmeia مي باشد كه هر دو به معني كالامين مي باشند كه در حقيقت كربنات روي است. كادميم نخستين بار در كالامين كشف شد.

نشانه شيميايي: Cd

عدد اتمي: 48

جرم اتمي نسبي : 4/112

ظرفيت : 2

نوع عنصر: واسطه

گروه : واسطه دوره : 5

چگالي نسبي: 65/8

نقطه ذوب: (F °6/609) C ° 9/320

نقطه جوش: (F °1409) C ° 765

ايزوتوپ ها : فراوان‌ترين آنها ‍Cd114 مي باشد.

آلوتروپ ها : ناشناخته

كادميم عنصري واسطه و چكش خوار، به رنگ سفيد – نقره اي با گرايشي به آبي مي باشد. خواص آن شبيه خواص روي است، اگرچه آن قدر نرم است كه مي توان آن را با چاقو بريد كه با اين كار صدايي همچون «جيغ» از آن به گوش مي رسد. چه خالص باشد چه در تركيب، بسيار سمي است و بايد با دقت كافي با آن رفتار كرد. همچنين يك خطر زيستي، به خصوص در آب محسوب مي شود. صدف داران براي به دست آوردن غذا آب را صاف مي كنند و با اين كار به طور خطرناكي مقادير فراواني از كادميم را جمع مي كنند. نخستين بار در سال 1817 توسط شيمي دان آلماني، فردريش اشتروماير (1835-1776)، جداسازي و كشف شد. وي مشاهده كرد كه كربنات روي يا كالامين با گرم شدن تغيير رنگ مي‌دهد و اين امر نشان دهنده وجود ماده ديگري در اين تركيب بود، به اين ترتيب وي موفق شد مقادير اندكي از كادميم را از كربنات روي جدا سازد. گرچه غالباً از كاني هاي سرب و روي استخراج مي شود، در كاني گرينوكيت كه يك سولفيد است نيز يافت مي شود.

از كاديم در برخي آلياژها و لحيم هاي خاص براي فراهم آوردن خواص اصطكاك پايين و مقاومت خستگي بالا استفاده مي شود. در آب دادن برخي فلزات فعال از جمله آهن نيز به كار مي رود. از تركيب آن با نيكل براي توليد باتري هاي كادميم- نيكل استفاده مي شود. زرد كادميم نام ديگري براي سولفيد كادميم است، يك تركيب نامحلول با رنگ زرد تيره كه به عنوان پودر رنگ در نقاشي مورد استفاده قرار مي‌گيرد. كادميم در فسفرهايي كه در لامپ تصوير تلويزيون ها به كار مي روند، به عنوان ميله ها و سپرهاي كنترل در رآكتورهاي هسته اي و به صورت ماده اي تثبيت گر در توليد برخي پلاستيك ها يافت مي شود.

[ircfc 285]

برم

Br برم

از واژه يوناني bromos به معناي بوي زننده و بوي گند، به خاطر بوي آن

نشانه شيميايي: Br

عدد اتمي: 35

جرم اتمي نسبي : 904/79

ظرفيت : 7، 5 ، 3 ، 1

نوع عنصر: مايع، نافلز

گروه : VII دوره : 4

چگالي نسبي: 12/3

نقطه ذوب: (F °04/19) C ° 2/7-

نقطه جوش: (F °8/137) C ° 5/58

ايزوتوپ ها : فراوان‌ترين آنها Br79 مي باشد.

آلوتروپ ها : ناشناخته

برم تنها عنصر نافلزي مايع در دماي اتاق مي باشد. در حالت مايع تيره و به رنگ قهوه اي متمايل به قرمز است و بلافاصله بخارهاي سمي با رنگ مشابه و بويي نامطبوع از آن متصاعد مي گردد. هنگامي كه منجمد مي شود و به حالت جامد در مي آيد جلاي نقره اي به خود مي گيرد. بايد با احتياط با آن برخورد شود، زيرا بخارهاي آن حساسيت هايي را براي چشم، بيني و گلو ايجاد مي كنند. اگر با آب تركيب شود، ماده سفيد كنده اي با همين بخارها توليد مي كند. در حالت مايع اگر با پوست تماس پيدا كند زخم هاي دردناكي به جود مي آورد. از آنجا كه برم خطر بزرگي براي سلامتي محسوب مي گردد بايد با رعايت يك سري دستورالعمل هاي سفت و سخت با آن كار كرد.

فراوان ترين منبع برم آب دريا است كه در آن به صورت برميد سديم نمك وجود دارد، گرچه كلريد سديم يا نمك معمولي در مقادير بسيار بيشتري يافت مي شود. از آن جهت كه اين عنصر به اندازه كلر فعال نيست مي توان با افزودن گاز كلر به آب دريا آن را از تركيباتش جدا كرد. برم در سال 1826 توسط آنتوان بالار فرانسوي (1876-1802) و كارل لويگ آلماني كشف شد، اگرچه اعلام كشف عنصر توسط لويگ به دليل آزمايش هاي وي به تأخير افتاد و بالار در گزارش كشف خود از وي پيشي گرفت.

برم مي تواند تركيبات آلي و غيرآلي (معدني) را شكل دهد و براي هر كدام كاربردهاي گوناگوني دارد. يك رنگ جوهري به نام بنفش تيسين وجود دارد كه در ابتدا از صدف يك جانور نرم تن گرفته مي شد، بعدها مشخص شد كه اين رنگ يك تركيب آلي برميد است كه توسط جانور توليد مي شود، با اين كشف توليد بنفش تيسين به صورت مصنوعي ميسر گرديد.

[ircfc 285]

بور

B بور[1]

نيمي از نام اين عنصر (boron) از اسم كاني آن، بوره bor(ax) و نيم ديگر از عنصر كناري آن در جدول تناوبي، كربن (carb)on گرفته شده است.

نشانه شيميايي: B

عدد اتمي: 5

جرم اتمي نسبي : 81/10

ظرفيت : 3

نوع عنصر: شبه فلز

گروه : III دوره : 2

چگالي نسبي: به صورت بلور: 34/2

در حالت بي شكل: 37/2

نقطه ذوب: (F °3774) C ° 2079

نقطه جوش: در دماي (F °4622) C ° 2550 تصعيد مي‌شود.

ايزوتوپ ها : فراوان‌ترين آنها B11 است، B10 نيز پايدارترين آن ها است.

آلوتروپ ها : 2 تا، بلورين و بي شكل

خواص بور بين خواص فلزات و نافلزات است و به همين دليل شبه فلز در نظر گرفته مي شود. اين عنصر دو آلوتروپ دارد يا به عبارتي در دو حالت فيزيكي يافت مي شود. در حالت بي شكل، پودري ناخالص به رنگ قهوه اي مي باشد، اما حالت خالص آن ساختاري بلورين به رنگ سياه يا خاكستري تيره با جلايي نقره فام دارد. مي توان آن را از كاني هاي مختلفي جدا كرد كه فراوان ترين آن ها كرنيت و بوره (بوراكس) مي باشند.

تركيبات بور از دوران باستان شناخته شده بودند، اما تا سال 1808 جداسازي و به صورت يك عنصر شناسايي نشده بود، در اين سال سه دانشمند به اين كار دست زدند: شيمي دانان فرانسوي، جوزف لوئيس گيلوساك (1850-1778) و لوئيس جكس تنار (1857-1777) كه با يكديگر كار مي كردند و دانشمند انگليسي، سرهامفري ديوي كه مستقل از بقيه به اين كشف دست زد. اين دانشمندان براي رسيدن به بور خالص اسيدبوريك را با پتاسيم واكنش دادند.

بور به علت نافلز بودنش خواص مناسبي را براي استفاده در مواد نيمه رسانا در ميكروالكترونيك ها داراست. براي جذب نوترون در رآكتورهاي هسته اي و ذره شمارها نيز كاربرد دارد. اسيدبوريك (جوهر بوره) ماده اي بلورين، محلول، سفيد رنگ و حاوي بور است كه به عنوان يك ضدعفوني كننده ملايم در پمادهاي طبي به كار مي رود. در توليد شيشه هاي مقاوم در برابر گرما، لعاب هاي چيني شيشه اي و مواد مقاوم در برابر شعله نيز استفاده مي شود.

-----------------------------------------------

[1] . نام اين عنصر از واژه فارسي بوره گرفته شده.

[ircfc 285]

بریلیم

Be بريليم

از واژه يوناني beryllos به معناي بريل كه يكي از منابع معدني بريليم است.

نشانه شيميايي: Be

عدد اتمي: 4

جرم اتمي نسبي : 0122/9

ظرفيت : 2

گروه : II دوره : 2

چگالي نسبي: 85/1

نقطه ذوب: (F °2345) C ° 1285

نقطه جوش: (F °476) C ° 2469

ايزوتوپ ها : فراوان‌ترين آنها Be9 مي‌باشد.

آلوتروپ ها : ناشناخته

بريليم يك فلز قليايي خاكي سبك وزن به رنگ سفيد- نقره اي مي باشد. اين عنصر در سال 1797 توسط دانشمند فرانسوي، لوئيس وكلين (1829-1763)، به صورت اكسيد بريليم كشف شد، اگرچه تا سال 1828 بهص ورت خالص جداسازي نشد تا اينكه فردريش ولر و بوسي در اين سال هر كدام جداگانه به بريليم خالص دست يافتند. يكي از مواد اصلي تشكيل دهنده تمام سنگ هاي قيمتي بريل از جمله زمرد، بريل، زمرد كبود و مرگانيت مي باشد، تمام سنگ هاي مذكور از كاني هاي بريليم محسوب مي‌شوند. استخراج بريليم از اين سنگ ها روندي پيچيده با روش‌هاي متعدد بسته به ساختار تركيب مي‌باشد. بريليم يكي از تنها دو فلز از مجموع شش فلز قليايي خاكي مي‌باشد كه با آب سرد واكنش نداده و هيدروكسيد به وجود نمي آورد، فلز ديگر منيزيم مي‌باشد. در دماي اتاق در برابر اكسايش در هوا مقاومت مي‌كند، اگرچه لايه نازكي از اكسيد را به وجود مي آورد كه اين لايه نازك به خاطر داشتن خاصيت خورندگي شيشه، وجود بريليم را ثابت مي‌كند.

بريليم براي توليد آلياژهاي سبك و در عين حال پردوام با نيكل و مس تركيب مي‌شود. از اين آلياژها براي ساختن قطعات دقيق براي هواپيماها، موشك ها و غيره استفاده مي‌شود. آلياژ بريليم و فولاد، فلزي فوق العاده ارتجاعي است كه براي توليد فلزهاي مقاوم استفاده مي‌شود.

بريليم در دستگاه هاي اشعه ايكس نيز به كار مي‌رود. كاربرد ديگر آن در رآكتورهاي اتمي به عنوان تنظيم كننده (رگلاتور) نوترون مي باشد كه به صورت سراميك اكسيد بريليم به خاطر دوام زياد در برابر دماهاي بسيار بالا به كار مي رود. پژوهش هاي علمي بر روي شش ستاره كهن كهكشان راه شيري در سال 1992 نتايج غير منتظره اي حاكي از وجود مقادير فراوان بريليم در آن ستاره ها را به دنبال داشتند.

[ircfc 285]

برکلیم

Bk بركليم

از بركلي (Berkeley) كه دانشگاه كاليفرنيا، محل كشف عنصر، در آن قرار دارد.

نشانه شيميايي: Bk

عدد اتمي: 97

جرم اتمي نسبي : 247

ظرفيت : 3 و 4

نوع عنصر : واسطه، خاكي كمياب، سري اكتينيدها

گروه : واسطه دوره : 7

چگالي نسبي: 14 (بدون اندازه گيري، با محاسبه)

نقطه ذوب: (F °1807) C ° 986

نقطه جوب: ناشناخته

ايزوتوپ ها : پايدارترين آنها Bk247 (نيمه عمر 1400 سال)مي‌باشد، هشت ايزوتوپ ديگر آن شناسايي شده‌اند.

آلوتروپ ها : ناشناخته

بركليم يكي از عناصر خاكي كمياب راديواكتيو از سري اكتينيدها و عنصر نسبتاً جديدي است كه به صورت مصنوعي در محيط آزمايشگاه توليد شده است. اين عنصر فلزي خاسكتري- نقره اي است كه در سال 1949 توسط گروهي به سرپرستي گلن سيبورگ و آلبرت گيورسو در دانشگاه كاليفرنيا كشف شد. بركليم از بمباران آمريسيم با ذرات آلفا به وجود آمد. نخستين بار در سال 1962 به مقدار قابل رؤيت توليد شد، البته ديدن آن فقط با ميكروسكوپ هاي قوي ممكن بود، زيرا تنها 3 ميليارديم گرم وزن داشت. در حال حاضر هيچ كاربردي ندراد، گرچه مي دانيم در استخوان ها متمركز ميشود، پس شايد بالاخره در تحقيقات علمي يا پزشكي جايي براي خود پيدا كند.